7 lutego 2023 r. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ogłosiły pierwsze nabory w ramach działania Ścieżka SMART w Programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021-2027. PARP odpowiada za ocenę i monitorowanie projektów realizowanych przez firmy z sektora MŚP, a NCBR obsługiwać będzie duże firmy oraz projekty realizowane w konsorcjach naukowo-przemysłowych.
Stanowi to istotną różnicę w stosunku do poprzedniej perspektywy finansowania, w której za dysponowanie środkami na wsparcie działalności B+R w ramach Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014-2020 odpowiedzialne było wyłącznie Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.
W zależności od statutu przedsiębiorstwa oraz formy prawnej ewentualnych konsorcjantów wnioski będą zatem składane do różnych instytucji. Różnic pomiędzy poprzednią perspektywą finansowania a obecną jest zdecydowanie więcej, ale w tym artykule skupimy się wyłącznie na nowych możliwościach finansowania prac badawczo-rozwojowych.
Programy krajowe czy regionalne?
Perspektywa finansowania projektów na lata 2014-2020 umożliwiała pozyskiwanie dotacji na działalność B+R zarówno w ramach programów krajowych, jak i regionalnych. Nie inaczej będzie w obecnym okresie finansowania. Wsparcie dla realizacji prac B+R realizowane będzie bowiem zarówno w ramach wspomnianego FENG, jak i w ramach programów regionalnych. Którą drogę dofinansowania wybrać? Brak jest jednoznacznej odpowiedzi w tym zakresie.
W obecnej linii demarkacyjnej nie ma wskazanego limitu kwoty dofinansowania, która miałaby obowiązywać w programach krajowych i regionalnych. Punktem wyjścia do przeprowadzenia takiej analizy powinien być zatem sam zakres rzeczowy i efekt planowanych prac badawczych. W ramach FENG wspierane będą projekty, które wpisują się w Krajowe Inteligentne Specjalizacje. Co kluczowe, FENG wspierał będzie wyłącznie projekty, które doprowadzą do powstania innowacji produktowej lub innowacji w procesie biznesowym w skali kraju, tak jak miało to miejsce w przypadku POIR.
Programy regionalne umożliwiają z kolei, w zależności od regionu, opracowywanie innowacji w skali województwa, a nawet samego przedsiębiorstwa. Jest to znaczące ułatwienie, zwłaszcza dla mikrofirm, które nie dysponują potencjałem badawczym do kreowania innowacji wpływających znacząco na rynek. Choć i takie przedsiębiorstwa, przy spełnieniu wskazanych wyżej warunków, z powodzeniem mogą próbować ubiegać się o dofinansowanie w ramach FENG. W ramach poprzedniej perspektywy finansowania zakładano, że w zakresie projektów B+R obowiązywać będzie demarkacja pomiędzy poziomem regionalnym i krajowym. Głównym jej założeniem było ograniczenie kwotowe projektów. Rozważano wówczas możliwość ograniczenia projektów składanych w regionie do maksymalnie 1 lub 3 mln złotych.
Plany te ostatecznie nie zostały wprowadzone, co doprowadziło do konkurencji pomiędzy POIR a programami regionalnymi. Z raportu NCBR dotyczącego oceny skuteczności wdrażania POIR wynika, że praktycznie każdy projekt badawczy o wartości od 1 do 5 milionów złotych mógł zostać złożony zarówno w POIR, jak i niemal wszystkich RPO – z wyłączeniem województwa dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Wiele przedsiębiorstw, pomimo że w teorii miałoby większą szansę na pozyskanie dofinansowania z regionie z uwagi na mniejszą konkurencję, decydowało się jednak na złożenie wniosku do POIR. Z czego to wynikało?
Przewaga programów krajowych
Wnioski składane do POIR były oceniane średnio przez 74 dni w porównaniu do 180 dni w ramach programów regionalnych. Miało to istotne znaczenie dla podmiotów, którym zależało na jak najszybszym rozpoczęciu projektu, ale jednocześnie bez konieczności realizowania go na własne ryzyko, nie mając jeszcze decyzji o przyznaniu wsparcia. Było to szczególnie istotne w końcowym okresie programowania, kiedy coraz bliżej było to końcowego okresu kwalifikowalności wydatków.
O przewadze POIR, przynajmniej w stosunku do niektórych RPO, stanowiła także względna prostota wniosku. Choć same jego elementy do uzupełnienia były powielane we wnioskach, tak w POIR samo składanie odbywało się wyłącznie w wersji elektronicznej, bez konieczności drukowania, a nawet podpisywania wniosku. Stanowiło to znaczące uproszczenie w stosunku do programów regionalnych, w których często wymogiem było drukowanie całej dokumentacji i podpisywanie jej. W części województw w końcowym okresie programowania z tego zrezygnowano i wprowadzano podobne rozwiązania – jak np. nagrywanie edytowalnych wersji wniosków na nośnik elektroniczny.
Panowało także przekonanie co do zasady słuszne, że NCBR był instytucją dużo lepiej rozumiejącą specyfikę projektów badawczo-rozwojowych, co miało znaczenie zarówno w samej ocenie wniosków, jak i w późniejszej realizacji projektów. Z praktyki wynika, że rozliczanie projektów we współpracy z NCBR było znacznie łatwiejsze aniżeli w przypadku analogicznych projektów realizowanych z IZ i IP RPO. Choć instytucje udzielające dofinansowania nie zwracają na to uwagi w swoich raportach, to za istotny element przewagi POIR nad RPO należy uznać brak konieczności przedstawienia dokumentu potwierdzającego posiadanie wkładu własnego do projektu, co ma szczególnie istotne znacznie w kontekście projektów o większej wartości. Z ewaluacji NCBR wynika, że przeciętny poziom dofinansowania projektów wynosił ok. 58% kosztów całkowitych. Oznacza to, że w przypadku projektu o wartości 10 000 000 zł w ramach wielu RPO konieczne byłoby pokazanie dokumenty potwierdzającego posiadanie wkładu własnego na poziomie 4 200 000 złotych. Stanowiło to istotną barierę w możliwości pozyskania dofinansowania, zwłaszcza dla przedsiębiorstw nowopowstałych. W NCBR wniosek nie zawierał zaś żadnych załączników.
W przypadku przedsiębiorstw o gorszej sytuacji finansowej instytucja podejmowała decyzję o ograniczeniu maksymalnej wielkości pojedynczej zaliczki, a w skrajnych przypadkach o realizacji projektu wyłącznie w formie refundacji. Dofinansowanie było jednak przyznawane, co w przypadku RPO nie było tak oczywiste. Panowało zatem powszechne przekonanie, że do RPO składane były tylko projekty, które nie spełniłyby kryteriów formalnych z POIR w ramach minimalnej wartości kosztów kwalifikowalnych i wpisywania się z w Krajowe Inteligentne Specjalizacje.
Czy w nowej perspektywie będzie podobnie?
Tego, na razie nie wiemy. Nie są znane kryteria wyborów projektów do wszystkich województw, ani też szczegółowe harmonogramy naborów. Wiemy zaś na pewno, jakie kryteria wyborów projektów przyjęto w FENG i kiedy organizowane będą konkursy. Zapewne na wytyczne do wszystkich konkursów regionalnych przyjdzie nam jeszcze trochę poczekać. Zniesienie dolnego limitu kosztów kwalifikowalnych na realizację projektu B+R przez MŚP w ramach FENG, a także modułowość projektów może sprawić, że ubieganie się o dofinansowanie projektów B+R w regionie będzie rzadkością. Wydaje się bowiem, że obecna oferta finansowania w ramach programu krajowego została skrojona idealnie pod potrzeby rynku i przedsiębiorstw. Wytyczne i kryteria w RPO mogą być zdecydowanie mniej korzystne.
Jeżeli już teraz chcecie skonsultować swój pomysł pod kątem wpisywania się w założenia FENG i dowiedzieć się, czy wasz projekt ma szansę na pozyskanie dofinansowania, to zapraszamy do kontaktu. Nasi eksperci udzielą wam wszystkich niezbędnych informacji.